Σπουδή πάνω στα βασανιστήρια του αρχαίου ελληνικού κόσμου, τις ατιμωτικές τιμωρίες επί εσχάτη προδοσία αλλά και επιτάφιο ύμνο στη μαχητική ελληνική αρχαιολογία αποτέλεσε η χθεσινοβραδινή διάλεξη της προϊσταμένης της Εφορείας Δυτικής Αττικής, Πειραιώς & Νήσων, Στέλλας Χρυσουλάκη, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.

Θανατηφόρες τιμωρίες που προσιδιάζουν στη σταύρωση, έκθεση νεκρών προς παραδειγματισμό και ταφές εκτελεσμένων απουσία οποιασδήποτε θρησκευτικής τελετής, τραγικές «λεπτομέρειες» της αρχαίας ελληνικής ιστορίας παρουσιάστηκαν ψύχραιμα αλλά αποφασιστικά, με αφορμή τις ανασκαφές στο Φαληρικό Δέλτα και το εύρημα των «δεσμωτών» του Κυλώνειου Αγους. Διότι το εύρημα αυτό δεν ήταν το πρώτο, όπως αποκάλυψε η κ. Χρυσουλάκη. Είχε προηγηθεί 100 ακριβώς χρόνια πριν ο αρχαιολόγος Στρατής Πελεκίδης, ο οποίος είχε δεχθεί ανηλεή πόλεμο από τον Τύπο και την κυβέρνηση, καθώς «αμαύρωνε» την τρέχουσα τότε εξιστόρηση του αλέκιαστου αρχαιοελληνικού κόσμου.

Σε ό,τι αφορά τους «δεσμώτες», η κ. Χρυσουλάκη πρόσθεσε, χθες, μία ακόμη λεπτομέρεια στα όσα έχουν μέχρι τώρα ανακοινωθεί. Πολλοί από τους νεκρούς είχαν θανατωθεί σε βάρκα, δέθηκαν πάνω στα σανίδια της, ήταν δεμένοι όρθιοι με πέντε κλοιούς σε αστραγάλους, γόνατα, κορμό, λαιμό, χέρια και πρέπει να έμειναν σε κοινή θέα προς παραδειγματισμό. Οπως είπε χαρακτηριστικά η κ. Χρυσουλάκη, «μου θυμίζουν τις εκτελέσεις προς παραδειγματισμό και την έκθεση σε κοινή θέα που είχαν κάνει οι Βρετανοί στα Κύθηρα».

Αλλά ενώ η μελέτη στα ευρήματα των πρόσφατων ανασκαφών συνεχίζεται, η κ. Χρυσουλάκη χωρίς καμιά ιδιαίτερη χρηματοδότηση συνεχίζει τις ανασκαφές για να βρει μια… άλλη ανασκαφή. Πρόκειται για ένα άγνωστο κομμάτι ιστορίας τόσο του αρχαίου κόσμου όσο και ένα οργανωμένο σιωπητήριο στα ευρήματα και τον αγώνα του αρχαιολόγου Στρατή Πελεκίδη, ο οποίος είχε σκάψει το 1915 σε μια απόσταση λιγότερη ίσως από 100 μέτρα από το σημείο που ανακαλύφθηκαν οι «δεσμώτες».

Μιλώντας στην «Εφ.Συν.», η κ. Χρυσουλάκη τονίζει με ξεχωριστή συγκίνηση πως «μου φαίνεται απίστευτο αυτό που έγινε ακριβώς πριν από έναν αιώνα και η σύμπτωση των ευρημάτων μας. Διότι αν η εκτέλεση των “δεσμωτών” είναι φριχτή, η αντίστοιχη ομαδική που είχε αποκαλύψει ο Πελεκίδης είναι αποτρόπαια και ταυτόχρονα θέλει να είναι αιώνια, “ένα άσβεστο πουργκατόριο”». Μια τιμωρία που… πράγματι συνεχίστηκε μέχρι τις μέρες μας, τουλάχιστον από το νέο ελληνικό κράτος.

Οι δεκαοχτώ νεκροί που είχε βρει ο Πελεκίδης ίσως είναι και οι παλαιότεροι εσταυρωμένοι, οι πρώτοι γνωστοί τουλάχιστον που υπέστησαν το μαρτύριο του Προμηθέα, ξεψύχησαν δηλαδή έχοντας υποστεί αποτυμπανισμό, τιμωρία που επιβαλλόταν επί εσχάτη προδοσία. «Οταν ο Πελεκίδης αποκάλυψε αυτούς τους νεκρούς», μας λέει η κ. Χρυσουλάκη, «επέφερε ένα τρομερό πλήγμα στην πατριδολατρία όπως προωθούνταν εκείνα τα χρόνια, καθώς φαινόταν απίστευτο σε όλους ότι θα ήταν δυνατό να κάνουν τέτοια πράγματα οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Θέλω να σημειώσω ότι ο συνάδελφος αυτός δέχθηκε έναν τρομαχτικό πόλεμο, υπάρχουν πια όλα τα ντοκουμέντα.

Ματαίως επικαλούνταν τον Αριστοφάνη που είναι η μόνη γραπτή πηγή γι’ αυτόν τον τρόπο θανάτωσης, ματαίως είχε καλέσει επιστήμονες από το Πολυτεχνείο και την ιατρική για να κάνει τις ανακοινώσεις του. Εχει τηρήσει ένα αναλυτικό αρχείο, θέλω κάποια στιγμή να κάνω κάτι περισσότερο από την προσπάθεια να βρούμε τώρα το ακριβές σημείο που είχε ανασκάψει όσο πρόλαβε».

Για την ώρα, πάντως, και κατά μία έννοια οι νεκροί του Πελεκίδη «συνεχίζουν το αιώνιο μαρτύριό τους», αφού παραμένουν αταύτιστοι ενώ είναι εξαιρετικά δύσκολη η ακριβής χρονολόγηση του θανάτου τους αφού στάλθηκαν στον άλλο κόσμο χωρίς ένα έστω αγγείο, ένα άλλο στοιχείο που θα μπορούσε να βοηθήσει τη χρονολογική προσέγγιση.

Και είναι σίγουρα μία ακόμη -η τελευταία μάλλον- στάση αυτού του ταξιδιού, ανατριχιαστική κι αυτή, πώς αλλιώς, το γεγονός ότι κάποιοι από τους σκελετούς των νεκρών του Πελεκίδη «ανακαλύφθηκαν» ξανά, κατά τη διάρκεια εργασιών ανακατασκευής του Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, θαμμένοι κάτω από το ξυλουργείο…