Μυρίζει κάτι που καίγεται ή είναι η ιδέα μου;

Θυμάμαι μια ωραία γιουγκοσλαβική ταινία, το μακρινό 1995, με τον τίτλο "Τα όμορφα χωριά όμορφα καίγονται" που μου 'ρθε αυθόρμητα στο μυαλό καθώς διάβαζα την ειδησεογραφία των ημερών. Η ταινία βέβαια, σε πρώτη ανάγνωση, φαίνεται να έχει ελάχιστη σχέση με την τωρινή ελληνική πραγματικότητα. Ασχολείται με γεγονότα που έχουν σχέση με τον πρόσφατο (εμφύλιο) πόλεμο στη Βοσνία, τμήμα της πάλαι ποτέ ενωμένης Γιουγκοσλαβίας. Αναφέρεται στην πολύπλοκη και αιματηρή εμφύλια διαμάχη που άφησε στο διάβα της πολλά τραύματα και εφιαλτικές αναμνήσεις. 

Αλλά αρκετά με την ταινία, που -ειρήσθω εν παρόδω- το 1996 είχε αποσπάσει το Βραβείο Κοινού στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ας προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί ο τίτλος της συγκεκριμένης ταινίας ξεπήδησε αυθόρμητα στη σκέψη μου καθώς διάβαζα -δεν έχει τόση σημασία ποια μέρα- τις ειδήσεις της πολιτικής επικαιρότητας. Άλλωστε, όλη η επεξεργασία των όσων έχουν συμβεί στο πρόσφατο παρελθόν και όλων όσων συμβαίνουν τώρα προκύπτει από συνειδητές και ασυνείδητες νοητικές διεργασίες, εν πολλοίς αχαρτογράφητες, και φέρει την ιδιαίτερη προσωπική χροιά μας. Με άλλα λόγια τα συμπεράσματα που προκύπτουν στο μυαλό του καθενός έχουν ουσιώδη συνάφεια με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και εισπράττουμε την καθημερινότητα, με τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε αυτό που αποκαλούμε με τη γενική ονομασία "πολιτική", με το πώς τοποθετούμαστε στα διάφορα πολιτικοκοινωνικά φαινόμενα και με το βαθμό εμπλοκής σε ό,τι ονομάζουμε κίνημα, με συναισθήματα που γεννιούνται όταν η πραγματικότητα συγκρούεται με παγιωμένες προσωπικές πολιτικές επιλογές και οράματα, με, με, με...  

Προφανώς λοιπόν μπορεί όντως να 'ναι ιδέα μου ότι κάτι καίγεται και μόνο εγώ να αντιλαμβάνομαι τη χαρακτηριστική μυρουδιά. Αν και από σκόρπιες συζητήσεις με φίλους και γνωστούς καταλαβαίνω ότι δεν είμαι ο μόνος που μυρίζω τα αποκαΐδια. Φυσικά καταλαβαίνετε σε τι αναφέρομαι όταν μιλώ για πράγματα που κάηκαν ή εξακολουθούν ακόμα να καίγονται. Μιλώ για ανθρώπινες ζωές, για πράγματα και καταστάσεις που λίγο πολύ τις θεωρούσαμε βεβαιότητες ή νομοτέλειες, για ιδέες προγράμματα και οράματα που μας φαινόταν αδιανόητο ότι μπορεί να αποδεικνύονταν φούμαρα και τόσο εφήμερα όσο κρατάνε τα όνειρα στον ύπνο μας. Τα τελευταία χρόνια, όλα αυτά συγκεντρώθηκαν σε μια μεγάλη πυρά και καίγονται. Και είναι αυτή η φωτιά από εκείνες που δεν παράγουν θερμότητα, ίσα ίσα σε παγώνει βαθιά στον πυρήνα της ύπαρξής σου. Και οι πυροσβέστες δεν φαίνονται στον ορίζοντα... 

Στο μεταξύ διαβάζεις και διάφορες μικρές ή μεγάλες ειδήσεις, όπως για παράδειγμα την επιβολή εισφοράς ΕΦΚΑ στους πωλητές του γνωστού περιοδικού δρόμου Σχεδία! Διαβάζεις μια άλλη είδηση που λέει ότι ο πολυπράγμων δικηγόρος κ. Σαγιάς -πρώην σύμβουλος του Αλέξη και γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου, για να μην ξεχνιόμαστε- αναλαμβάνει την υπεράσπιση του Δ. Αβραμόπουλου στην υπόθεση Novartis. Ή την ντιρεκτίβα της ΕΚΤ διά στόματος Ντράγκι ότι πρέπει να γίνονται τουλάχιστον 1.000 ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί τον μήνα για το επόμενο χρονικό διάστημα. Κι άλλες πολλές ειδήσεις... Και οι φωτιές θεριεύουν και ο καπνός δεν σου μυρίζει απλώς, αλλά σε πνίγει. Και οι σκέψεις που κάνεις για τη δυστοπία την οποία βιώνεις γυρίζουν μέσα σου σαν στοιχειωμένο τσίρκο* και η καταπακτή της απελπισίας καιροφυλακτεί να σε τραβήξει μέσα της. 

Εύκολος πλουτισμός και όνειρα ευζωίας (χρηματιστήριο), ισχυρή (σημιτική) Ελλάδα, Ολυμπιακοί Αγώνες, μέτωπο κατά των (πέντε) νταβατζήδων, και προσμονές κάθαρσης, "λεφτά υπάρχουν" και απότομη (μνημονιακή) προσγείωση, Ζάππεια και "ουδείς αναμάρτητος", υποσχέσεις ρήξεων και ενός άλλου εφικτού κόσμου μαζί με διαβεβαιώσεις ότι "δεν είμαι παντός καιρού" καταλήγουν σε αυταπάτες και στην τελική (και αναγκαστική) συνθηκολόγηση, είναι ανάμεσα σε άλλα τα κούτσουρα που θρέφουν τις φωτιές που μας τρώνε από μέσα κι από έξω τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Υποσχέσεις πάρα πολλές, διαψεύσεις άλλες τόσες. Το κακό δε είναι ότι αυτή η φωτιά τροφοδοτείται συνέχεια με νέα καύσιμα. Τώρα είναι η επιστροφή στην κανονικότητα άμα τη λήξει του 3ου μνημονίου, η κάθαρση στην ύβρη των (υπαρκτών) σκανδάλων (λες και τα προηγούμενα κατέληξαν κάπου), η σύντομη διευθέτηση εκκρεμών εθνικών θεμάτων κ.λπ. Συνέχεια αυτός ο αέναος κύκλος που σε οδηγεί από τη ζεστασιά της ελπίδας, ότι κάτι καλό θα συμβεί, στην παγωνιά της απογοήτευσης. Άλλωστε δήλωσα ότι οι φωτιές των ωραίων πραγμάτων που κάποτε πιστέψαμε και τώρα καίγονται δεν παράγουν θερμότητα. Και ο φοίνικας της ελπίδας έχει μεταναστεύσει κι αυτός σε άλλες πολιτείες. 

* Η φράση είναι δάνειο από στίχο του Διον. Σαββόπουλου στο τραγούδι "Οι εκλογές μαντινάδα" (1979). Τότε η καταπακτή σε οδηγούσε, κατά τον Νιόνιο, πλάι στον Κύρκο. Σήμερα σε οδηγεί στην απελπισία, στον κυνισμό, στην αποστράτευση. Άλλες εποχές, άλλοι οι πρωταγωνιστές.