Στο μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ "1984" -έχει γυριστεί και ομώνυμη ταινία- συναντάμε τον όρο "νέα ομιλία" -newspeak-, που επιβάλλει το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού στους πολίτες της χώρας, για να καθυποτάξει κάθε δημιουργική σκέψη που νομοτελειακά θα οδηγούσε σε αμφισβήτηση και εναντίωση. Σύμφωνα με τα λόγια του συγγραφέα: "Η Νέα Ομιλία διέφερε πραγματικά από όλες τις άλλες γλώσσες σε τούτο: κάθε χρόνο γινόταν όλο και πιο φτωχή, αντί να εμπλουτίζεται. Κάθε αφαίρεση που της έκαναν ήταν κέρδος, γιατί όσο λιγότερη ευχέρεια έχει κανείς να διαλέξει ανάμεσα σε λέξεις, τόσο μικρότερος είναι ο πειρασμός να σκεφθεί. Έλπιζαν να δημιουργήσουν τελικά μια ομιλία που θα έβγαινε από το λαρύγγι χωρίς καμιά συμμετοχή του εγκεφάλου."
Δυστυχώς ένα παρόμοιο φαινόμενο ζούμε τα τελευταία χρόνια. Εδώ το πρόβλημα δεν είναι ότι φτωχαίνει η γλώσσα σε λέξεις που περιγράφουν διάφορα πράγματα, όσο στην εύρεση-εφεύρεση και χρήση κατάλληλων λέξεων που να αφαιρούν και να στρογγυλεύουν την ενοχλητική και τραυματική έννοια ή τους συνειρμούς που πιθανόν δημιουργούνται από τις συγκεκριμένες λέξεις. Θυμάμαι, για παράδειγμα, τη λέξη φλεξικιούριτι ή ευελφάλεια, που προσπάθησε να καθιερώσει η εκσυγχρονίστρια πρώην -και να παραμείνει παρακαλώ- υπουργός Παιδείας Α. Διαμαντοπούλου. Τι σήμαινε αυτή η λέξη; Μα ελαστικές σχέσεις εργασίας. Θάνατος στη μόνιμη και σταθερή εργασία, ζήτω οι νέες μερικες και επισφαλείς θέσεις εργασίας, αυτές φέρνουν την ανάπτυξη, βρε χαϊβάνια! Όσον αφορά την ευελφάλεια -οποία λεκτική κομψότης- είναι η προσπάθεια απόδοσης στη δική μας γλώσσα του όρου φλεξικιούριτι, δηλαδή ευελιξία και ασφάλεια. Φυσικά και οι δύο αυτές λέξεις αφορούν μόνο τους εργοδότες. Δηλαδή ευελιξία να σε απολύουν κατά το δοκούν ή να σου προσφέρουν εργασία με τους όρους που τους βολεύουν, πέρα από συλλογικές συμβάσεις και ασφάλεια. Μάλιστα να τα κάνουν όλα αυτά δίχως επιπτώσεις κανενός είδους. Διαβάστε το παρακάτω άρθρο από τον ιστότοπο Kommon
Χειρότερα τα πράγματα; Τότε αλλάζουμε τις λέξεις,
του Λαέρτη Τανακίδη
Η κρίση της τελευταίας οκταετίας δεν άλλαξε δραματικά και χειροπιαστά μόνο την καθημερινή ζωή στη χώρα. Έφερε αλλαγή και στο δημόσιο, στον πολιτικό λόγο. Εδώ όμως η αλλαγή πηγαίνει σε αντίθετη κατεύθυνση.
Όσο οι συνέπειες της κρίσης γίνονται οδυνηρότερες, τόσο η γλώσσα που τις περιγράφει γίνεται μαλακότερη, κομψότερη, επισημονικοφανής, πιο αόριστη. Νέες λέξεις εμφανίζονται, που δεν υπάρχουν και στα μεγαλύτερα λεξικά. Άλλες αλλάζουν σημασία. Καινούργιοι όροι επινοούνται. Γνωστά πράγματα βαφτίζονται με νέα ονόματα. Ελληνικές λέξεις παραμερίζονται και στη θέση τους χρησιμοποιούνται ξένες.
Έχουμε λοιπόν :
Αγορές, όχι κεφαλαιούχους
Πρότζεκτ, όχι πρόγραμμα
Τρόικα, όχι δανει(λη)στές
Θεσμούς, όχι τρόικα
Κουαρτέτο, όχι θεσμούς ( Η κακοσήμαντη τρόικα γίνεται θεσμοί, που είναι πιο κομψό, και ύστερα κουαρτέτο, δηλαδή μουσική σύνθεση ή μουσικό σύνολο)
Κάπιταλ κοντρόλς (γραμμένο στα αγγλικά βέβαια, αλίμονο δεν ξέρουμε, capital controls), όχι κεφαλαιακούς ελέγχους
Πιστωτικό γεγονός, όχι χρεοκοπία
Αφήγηση και αφήγημα, όχι πολιτική ανάλυση και πολιτική πρόταση
Διακύβευμα, όχι στοίχημα, το κρίσιμο (ζήτημα)
Προτάγματα, όχι προτεραιότητες, όχι τα κύρια
Μέτρα με πρόσημο κοινωνικό, αριστερό, προοδευτικό, όχι μέτρα φιλολαϊκά
Αποτύπωμα της πολιτικής, όχι συνέπειες της πολιτικής
Τη συνέχεια μπορείτε να τη βρείτε εδώ: www.kommon.gr/i/806-toy-laerti-tanakidi-07-02-2017
